Tác giả Nguyễn Hiến Lê – Cuộc đời và sự nghiệp

Tác giả Nguyễn Hiến Lê – Cuộc đời và sự nghiệp

1. Tiểu sử nhà văn Nguyễn Hiến Lê

– Ngày sinh: ngày 8 tháng 1 năm 1912 – ngày 22 tháng 12 năm 1984

– Quê quán: quê ở làng Phương Khê, phủ Quảng Oai, tỉnh Sơn Tây (nay thuộc xã Phú Phương, huyện Ba Vì, Hà Nội)

– Gia đình: Thân phụ ông tên Nguyễn Văn Bí, hiệu Đặc Như, là con trai út của một nhà Nho. Thân mẫu ông tên Sâm, làng Hạ Đình (nay là phường Hạ Đình, quận Thanh Xuân, Hà Nội). Xuất thân từ một gia đình nhà Nho, ông học tại Hà Nội, trước ở trường Yên Phụ, sau lên trường Bưởi.

– Cuộc đời:

Năm 1934, ông tốt nghiệp trường Cao đẳng Công chính Hà Nội rồi vào làm việc tại các tỉnh miền Tây Nam Bộ, bắt đầu quãng đời nửa thế kỷ gắn bó với Nam bộ, gắn bó với Hòn ngọc Viễn Đông. Sau Cách mạng tháng Tám năm 1945, ông thôi làm ở sở, đi dạy học ở Long Xuyên. Năm 1952 chuyển lên Sài Gòn mở nhà xuất bản và biên dịch sách, sáng tác, viết báo.

Những năm trước 1975 và cả trong thời gian sau này, Nguyễn Hiến Lê luôn là một cây bút có tiếng, viết miệt mài và là một nhân cách lớn. Trong đời cầm bút của mình, đến trước khi mất, ông đã xuất bản được hơn một trăm bộ sách, về nhiều lĩnh vực: văn học, ngôn ngữ học, triết học, tiểu luận phê bình, giáo dục, chính trị, kinh tế, gương danh nhân, du ký, dịch tiểu thuyết, học làm người… Tính ra, số bộ sách của ông được xuất bản gần gấp 1,5 lần số tuổi của ông và tính từ năm ông bắt đầu có sách in (đầu thập niên 1950), trung bình mỗi năm ông hoàn thành ba bộ sách với 800 trang bản thảo có giá trị gửi tới người đọc.

Năm 1980 ông về lại Long Xuyên. Cùng năm ông bắt đầu viết Hồi ký Nguyễn Hiến Lê, đến tháng 9 năm 1980 thì hoàn thành. Đồng thời ông tách những đoạn nói về văn nghiệp ra riêng, sửa chữa, bổ sung và biên tập lại thành cuốn sách Đời viết văn của tôi. Tác phẩm này được sửa chữa xong vào năm 1981, sau đó sửa chữa thêm và hoàn chỉnh vào năm 1983.

Ông qua đời lúc 8 giờ 50 phút ngày 22 tháng 12 năm 1984 khi đang điều trị tại Bệnh viện An Bình, Chợ Lớn, Thành phố Hồ Chí Minh, hưởng thọ 72 tuổi. Linh cữu của ông được hỏa thiêu vào ngày 24 tháng 12 năm 1984 tại đài thiêu Thủ Đức.

2. Sự nghiệp văn học của nhà văn Nguyễn Hiến Lê

Tác phẩm

Bản quyền các tác phẩm của Nguyễn Hiến Lê đang được Công ty cổ phần Sách BIZBooks nắm giữ.

– Văn học – Tiểu thuyết

• Hương sắc trong vườn văn (2 quyển) – 1962
• Đại cương văn học sử Trung Quốc (3 quyển) – 1955
• Cổ văn Trung Quốc – 1966
• Chiến Quốc sách (viết chung với Giản Chi) – 1968
• Sử Ký Tư Mã Thiên (viết chung với Giản Chi) – 1970
• Tô Đông Pha – 1970
• Nhân sinh quan và thơ văn Trung Hoa (dịch) – 1970
• Kiếp người (dịch Somerset Maugham) – 1962
• Mưa (tuyển dịch nhiều tác giả) – 1969
• Chiến tranh và hoà bình (dịch Lev Nikolayevich Tolstoy) – 1968
• Khóc lên đi ôi quê hương yêu dấu (dịch Alan Paton) 1969
• Quê hương tan rã (dịch C. Acheba) – 1970
• Cầu sông Drina (dịch I. Andritch) – 1972
• Bí mật dầu lửa (dịch Gaillard) – 1968
• Con đường thiên lý – (Xuất bản 1990)
• Mùa hè vắng bóng chim (dịch Hansuyn)
• Những quần đảo thần tiên (dịch Somerset Maugham) – (Xuất bản 2002)
• Kinh Dịch
• Đắc Nhân Tâm (dịch Dale Carnegie) – (Xuất bản 1951)

– Triết học

• Nho giáo một triết lý chính trị – 1958
• Đại cương triết học Trung Quốc (viết chung với Giản Chi) – 1965
• Nhà giáo họ Khổng – 1972
• Liệt tử và Dương tử – 1972
• Một lương tâm nổi loạn – 1970
• Thế giới ngày mai và tương lai nhân loại – 1971
• Mạnh Tử – 1975
• Trang Tử – (Xuất bản 1994)
• Hàn Phi Tử – (Xuất bản 1994)
• Tuân Tử – (Xuất bản 1994)
• Mặc học – (Xuất bản 1995)
• Lão Tử – (Xuất bản 1994)
• Luận ngữ – (Xuất bản 1995)
• Khổng Tử – (Xuất bản 1992)
• Kinh Dịch, đạo của người quân tử – (Xuất bản 1990)

– Lịch sử

• Lịch sử thế giới (viết với Thiên Giang) – 1955
• Đông Kinh Nghĩa Thục – 1956
• Bài học Israel – 1968
• Bán đảo Ả Rập – 1969
• Lịch sử văn minh Ấn Độ (dịch Will Durant) – 1971
• Bài học lịch sử (dịch Will Durant) – 1972
• Nguồn gốc văn minh (dịch Will Durant) – 1974
• Văn minh Ả Rập (dịch Will Durant) – 1975
• Lịch sử văn minh Trung Quốc (dịch Will Durant) – (Xuất bản 1997)
• Sử Trung Quốc (3 tập) 1982

– Giáo dục – giáo khoa

• Thế hệ ngày mai – 1953
• Thời mới dạy con theo lối mới – 1958
• Tìm hiểu con chúng ta – 1966
• Săn sóc sự học của con em – 1954
• Tự học để thành công – 1954
• 33 câu chuyện với các bà mẹ – 1971
• Thế giới bí mật của trẻ em – 1972
• Lời khuyên thanh niên – 1967
• Kim chỉ nam của học sinh – 1951
• Bí quyết thi đậu – 1956
• Để hiểu văn phạm – 1952
• Luyện văn I (1953), II & III (1957)
• Khảo luận về ngữ pháp Việt Nam (viết với T. V. Chình) – 1963
• Tôi tập viết tiếng Việt – 1990
• Muốn giỏi toán hình học phẳng – 1956
• Muốn giỏi toán hình học không gian – 1959
• Muốn giỏi toán đại số – 1958

– Chính trị – Kinh tế

• Một niềm tin – 1965
• Xung đột trong đời sống quốc tế – 1962

– Gương danh nhân

• Gương danh nhân – 1959
• Gương hi sinh – 1962
• Gương kiên nhẫn – 1964
• Gương chiến đấu – 1966
• Ý chí sắt đá – 1971
• 40 gương thành công – 1968
• Những cuộc đời ngoại hạng – 1969
• 15 gương phụ nữ – 1970
• Einstein – 1971
• Bertrand Russell – 1972
• Đời nghệ sĩ – (Xuất bản 1993)
• Khổng Tử – (Xuất bản 1995)
• Gogol – (Xuất bản 2000)
• Tourgueniev – (Xuất bản 2000)
• Tchekhov – (Xuất bản 2000)

– Khảo luận – tùy bút – du ký

• Đế Thiên Đế Thích – 1968
• Bảy ngày trong Đồng Tháp Mười – 1954
• Nghề viết văn – 1956
• Vấn đề xây dựng văn hoá – 1967
• Chinh phục hạnh phúc (dịch Bertrand Russell) – 1971
• Sống đẹp – 1964
• Thư ngỏ tuổi đôi mươi (dịch André Maurois) – 1968
• Chấp nhận cuộc đời (dịch L. Rinser) – 1971
• Làm con nên nhớ (viết với Đông Hồ) – 1970
• Hoa đào năm trước – 1970
• Con đường hoà bình – 1971
• Cháu bà nội tội bà ngoại – 1974
• Ý cao tình đẹp – 1972
• Thư gởi người đàn bà không quen (dịch André Maurois) – 1970
• 10 câu chuyện văn chương – 1975
• Đời viết văn của tôi – (Xuất bản 1996)
• Hồi ký Nguyễn Hiến Lê – (Xuất bản 1992)
• Để tôi đọc lại – (Xuất bản 2001)

– Tự luyện – Học làm người

• Tương lai trong tay ta – 1962
• Luyện lý trí – 1965
• Rèn nghị lực – 1956
• Sống 365 ngày một năm – 1968
• Nghệ thuật nói trước công chúng – 1953
• Sống 24 giờ một ngày (dịch Arnold Bennett) – 1955
• Luyện tình cảm (dịch F. Thomas) – 1951
• Luyện tinh thần (dịch Dorothy Carnegie) – 1957
• Đắc nhân tâm (dịch Dale Carnegie) – 1951
• Quẳng gánh lo đi và vui sống (dịch Dale Carnegie) – 1955
• Giúp chồng thành công (dịch Dorothy Carnegie) – 1956
• Bảy bước đến thành công (dịch G. Byron) – 1952
• Cách xử thế của người nay (dịch Ingram) – 1965
• Xây dựng hạnh phúc (dịch Aldous Huxley) – 1966
• Sống đời sống mới (dịch Powers) – 1965
• Thẳng tiến trên đường đời (dịch Lurton) – 1967
• Trút nỗi sợ đi (dịch Coleman) – 1969
• Con đường lập thân (dịch Ennever) – 1969
• Sống theo sở thích (dịch Steinckrohn) – 1971
• Giữ tình yêu của chồng (dịch Kaufmann) – 1971
• Tổ chức gia đình – 1953

– Các bài đăng trên tạp chí

242 bài trên tạp chí Bách Khoa, 50 bài trên các tạp chí Mai, Tin Văn, Văn, Giáo dục Phổ Thông, Giữ Thơm Quê Mẹ. Ngoài ra ông còn viết lời giới thiệu cho 23 quyển sách.

3. Về các tác phẩm tiêu biểu

3.1. Tự học một thứ vui bổ ích

a. Thể loại: nghị luận văn học

b. Xuất xứ, hoàn cảnh sáng tác

– Trích từ tác phẩm Tự học- một nhu cầu thời đại,NXB Văn hóa thông tin Hà Nội, 2007

c. Phương thức biểu đạt: Nghị luận,biểu cảm

d.Tóm tắt Tự học một thứ vui bổ ích

– Văn bản phân tích về vấn đề Tự học là một thú vui bổ ích.Tác giả đã đưa ra các lý lẽ trước hết tự học cùng giống như đi bộ,phương thuốc trị bệnh âu sầu, thú vui thanh nhã nâng tâm hồn ta lên và kèm với đó là dẫn chứng để làm rõ vấn đề.

e. Bố cục tác phẩm Tự học một thứ vui bổ ích

– Phần 1: từ đầu…tự học là một cái thú: Giới thiệu về việc tự học

– Phần 2: tiếp theo …cuộc du lịch bằng sách vở: Giải thích, làm rõ việc tự học

– Phần 3: tiếp theo…một giờ là không hết buồn: Đưa ra dẫn chứng phân tích vấn đề

– Phần 4: còn lại: khát quát lại vấn đề

g.Giá trị nội dung tác phẩm Tự học một thứ vui bổ ích

– Phân tích, làm rõ vấn đề nghị luận Tự học là một thú vui bổ ích

h. Giá trị nghệ thuật tác phẩm Tự học một thứ vui bổ ích

– Sắp xếp các lý lẽ theo trình tự hợp lý

– Lý lẽ, bằng chứng đưa ra có tính thuyết phục cao

– Sử dụng ngôn từ mang tính truyền đạt

3.2. Một năm ở Tiểu học

a. Thể loại

Hồi kí chủ yếu kể lại những sự việc mà người viết đã từng tham dự hoặc chứng kiến trong quá khứ được sắp xếp theo trình tự thời gian, gắn với một hoặc nhiều giai đoạn của tác giả.

b. Xuất xứ và hoàn cảnh sáng tác: Trích chương IV trong Hồi kí Nguyễn Hiến Lê xuất bản năm 1993.

c. Phương thức biểu đạt: Tự sự.

d. Người kể chuyện: Ngôi thứ nhất – Nguyễn Hiến Lê

e. Tóm tắt tác phẩm Một năm ở Tiểu học

“Một năm ở tiểu học” thay vì kể về chuyện học hành thì nhân vật tôi hồi tưởng lại thuở vui chơi trong tuổi ấu thơ của mình. Mặc dù có thể điều đó khiến việc học đã bỏ phí nhiều nhưng với nhân vật tôi nó cũng có những lợi ích nhất định về thể chất và tính tình.

g. Bố cục tác phẩm Một năm ở Tiểu học (2 phần):

– Phần 1 (Từ đầu đến …cho cả bọn nghe): Kí ức chơi đùa với bọn trẻ trong xóm

– Phần 2 (Còn lại): Kí ức với gia đình.

h. Giá trị nội dung tác phẩm Một năm ở Tiểu học

– Tái hiện những kỉ niệm đẹp đẽ, hồn nhiên, rực rỡ của một cậu bé tinh nghịch trong một năm học tiểu học.

– Suy ngẫm của nhân vật về những được và mất qua những kỉ niệm đó.

– Trân trọng những kỉ niệm đẹp thuở ấu thơ.

i. Giá trị nghệ thuật tác phẩm Một năm ở Tiểu học

– Ngôi kể thứ nhất.

– Kết hợp kể và tả

– Sử dụng các từ ngữ giàu giá trị gợi hình gợi cảm: từ láy, động từ, tính từ.