Bài 10: Thiên nhiên nhiệt đới ẩm gió mùa (tiếp theo) – SBT

Thành phần

Biểu hiện

Địa hình

Xâm thực

Bồi tụ

Sông ngòi

Mạng lưới

Lượng nước phù sa

Chế độ nước

Đất

Sinh vật

Hệ sinh thái rừng

Thành phần loài

Thành phần

Biểu hiện

Địa hình

Xâm thực

Xâm thực mạnh ở miền đồi núi

– Trên các sườn dốc mất lớp phủ thực vật, bề mặt địa hình bị cắt xẻ, đất bị xói mòn, rửa trôi, nhiều nơi trơ sỏi đá; khi mưa lớn còn xảy ra hiện tượng đất trượt, đá lở.

– Ở vùng núi đá vôi hình thành địa hình caxtơ với các hang động, suối cạn, thung khô.

– Tại các vùng thềm phù sa cổ, địa hình bị chia cắt thành các đồi thấp xen thung lũng rộng.

Bồi tụ

Bồi tụ nhanh ở đồng bằng hạ lưu sông

– Hệ quả của quá trình xâm thực, bào mòn mạnh bề mặt địa hình ở miền đồi núi là sự bồi tụ, mở mang nhanh chóng đồng bằng hạ lưu sông

– Rìa phía đông nam đồng bằng châu thổ sông Hồng và phía tây nam đồng bằng châu thổ sông Cửu Long hằng năm lấn ra biển từ vài chục đến gần trăm mét

Sông ngòi

Mạng lưới

Mạng lưới sông ngòi dày đặc

– Chỉ tính những con sông có chiều dài trên 10km thì trên toàn lãnh thổ có 2360 sông. Dọc bờ biển trung bình cứ 20km lại gặp một cửa sông.

– Sông ngòi nước ta nhiều nhưng phần lớn là sông nhỏ

Lượng nước phù sa

– Sông ngòi nước ta có lượng nước lớn, tổng lượng nước là 839 tỉ m³/năm (trong đó 60% lượng nước là từ phần lưu vực ở bên ngoài lãnh thổ)

– Tổng lượng phù sa hằng năm của sông ngòi trên lãnh thổ nước ta khoảng 200 triệu tấn

Chế độ nước

– Nhịp điệu dòng chảy của sông ngòi nước ta theo sát nhịp điệu mưa. Mùa lũ tương ứng với mùa mưa, mùa cạn tương ứng với mùa khô.

– Chế độ mưa diễn biến thất thường làm cho chế độ dòng chảy sông ngòi cũng thất thường.

Đất

– Quá trình feralit là quá trình hình thành đất đặc trưng cho vùng nhiệt đới ẩm. Trong điều kiện nhiệt ẩm cao, quá trình phong hóa diễn ra với cường độ mạnh, tạo nên một lớp đất dày. Mưa nhiều rửa trôi các chất badơ dễ tan làm đất chua, đồng thời có sự tích tụ oxit sắt và oxit nhôm tạo ra màu đỏ vàng. Vì thế đến này được gọi là đất feralit

– Quá trình feralit diễn ra mạnh ở vùng đồi núi thấp trên đá mẹ axit: vì thế đất feralit là loại đất chính ở vùng đồi núi nước ta.

Sinh vật

Hệ sinh thái rừng

– Hệ sinh thái rừng nguyên sinh đặc trưng của khí hậu nóng ẩm là rừng rậm nhiệt đới ẩm lá rộng thường xanh. Hiện nay, rừng nguyên sinh còn lại rất ít, mà phổ biến là rừng thứ sinh với các hệ sinh thái nhiệt đới gió mùa biến dạng khác nhau, từ rừng gió mùa thường xanh tới rừng gió mùa nửa rụng lá, rừng thưa khô rụng lá tới xavan, bụi gai nhiệt đới

– Hệ sinh thái rừng nhiệt đới ẩm gió mùa phát triển trên đất feralit là cảnh quan tiêu biểu cho thiên nhiên nhiệt đới ẩm gió mùa ở nước ta

Thành phần loài

Trong giới sinh vật, thành phần loài nhiệt đới chiếm ưu thế.

– Thực vật phổ biến là các loài thuộc các họ cây nhiệt đới như họ Đậu, Vang, Dâu Tằm.

– Động vật trong rừng là các loài chim, thú nhiệt đới, nhiều nhất là công, trĩ, gà lôi, khỉ, vượn, nai, hoẵng,… Ngoài ra, các loài bò sát, ếch nhái, côn trùng cũng rất phong phú.

Ảnh hường của thiên nhiên nhiệt đới ẩm gió mùa

Tới các hoạt động sản xuất

Nông, lâm, ngư nghiệp:

– Nền nhiệt ẩm cao, khí hậu phân mùa tạo điều kiện cho chúng ta phát triển nền nông nghiệp lúa nước, tăng vụ, đa dạng hóa cây trồng, vật nuôi. Cần tận dụng mặt thuận lợi này để không ngừng nâng cao năng suất cây trồng và nhanh chóng phục hồi lớp phủ thực vật trên đất trống bằng mô hình nông-lâm kết hợp.

-Tính chiệt ẩm cao, khí hậu phân mùa tạo điều kiện cho chúng ta phát triển nền nông nghiệp lúa nước, tăng vụ, đa dạng hóa cây trồng, vật nuôi. Cần tận dụng mặt thuận lợi này để không ngừng nâng cao

Công nghiệp:

– Thiên nhiên nhiệt đới ẩm gió mùa tạo thuận lợi cho nước ta phát triển các ngành kinh tế như lâm nghiệp, thủy sản, giao thông vận tải, du lịch…. Và đẩy mạnh hoạt động khai thác, xây dựng….nhất là vào mùa khô.

– Các hoạt động công nghiệp khai thác….chịu ảnh hưởng trực tiếp của sự phân mùa khí hậu, chế độ nước sông ngòi.

Giao thông vận tải, dịch vụ:

– Thiên nhiên nhiệt đới ẩm gió mùa tạo thuận lợi cho nước ta phát triển các ngành kinh tế như giao thông vận tải, du lịch…. Và đẩy mạnh hoạt động vận hành, xây dựng sửa chữa cơ sở hạ tầng….nhất là vào mùa khô.

– Các hoạt động giao thông vận tải, du lịch, …chịu ảnh hưởng trực tiếp của sự phân mùa khí hậu, chế độ nước sông ngòi.

Tới đời sống

– Các thiên tai như mưa, bão, lũ lụt, hạn hán hằng năm gây tổn thất rất lớn cho mọi ngành sản xuất, gây thiệt hại về người và tài sản dân cư

– Các hiện tượng thời tiết bất thường như dông, lốc, mưa đá, sương muối,… cũng ảnh hưởng tới sản xuất và đời sống nhân dân

– Độ ẩm cao gây khó khăn cho việc bảo quản máy móc, thiết bị, nông sản

– Môi trường thiên nhiên dễ bị suy thoái