Soạn bài Thực hành đọc hiểu Tầng hai SGK Ngữ văn 11 tập 2 Cánh diều – chi tiết

– Tác giả:

+ Phong Điệp sinh ngày 6 tháng 6 năm 1976 tại huyện Giao Thủy, Nam Định

+ Cựu học sinh chuyên văn trường THPH Lê Hồng Phong tỉnh Nam Định, khóa 1991-1994.

+ Năm 1998, sau khi tốt nghiệp Đại học Luật Hà Nội, Phong Điệp làm phóng viên, biên tập viên tại báo Văn Nghệ Hội nhà văn Việt Nam.

+ Hiện tại Phong Điệp đang sống và làm việc tại Hà Nội.

Niềm hạnh phúc của mỗi người là khác nhau, tuy nhiên đều có điểm chung đó là sự thăng hoa, niềm vui sướng, và thỏa mãn một điều gì đó trong cuộc sống. Như chúng ta đều thấy trong cuộc sống có rất nhiều người đạt được những điều đó, nó tạo nên một cái gì đó riêng biệt, mới lạ, tạo ra được nhiều điều có ý nghĩa, giá trị cho cuộc sống của mình. Hạnh phúc của mỗi chúng ta là được hưởng thụ giá trị cuộc sống, nhiều người chỉ có niềm hạnh phúc nhỏ nhoi là có đủ cơm ăn áo mặc, nhưng ngày nay khi xã hội ngày càng phát triển, hạnh phúc còn được đắn đo và thể hiện qua những cung bậc cảm xúc riêng, họ được tận hưởng cuộc sống, được ăn sung mặc sướng, được đi chơi, đó là niềm hạnh phúc. Có thể thấy hạnh phúc là giá trị to lớn làm nên giá trị cho con người, niềm hạnh phúc có thể được cân đo bằng niềm vui, sự hạnh phúc, được thỏa mãn những cung bậc cảm xúc riêng, được thể hiện bằng những điều mới lạ, bằng những điều sáng tạo và phát triển mạnh mẽ hơn. Niềm vui, sự hạnh phúc đó được thể hiện trong cuộc sống, giá trị đó được tạo nên nhờ những giá trị của cuộc sống, biết sống đúng nghĩa được sống. Như một người nước ngoài đã nói: “Chúng ta không tính chúng ta sống được bao nhiêu năm cuộc đời, mà số năm cuộc đời được tính bằng số năm chúng ta đã có những đóng góp cho cuộc đời này”. Quả đúng như thế, tạo hóa tạo cho chúng ta sự sống, nhưng sống như thế nào, quyết định cuộc sống như thế nào đấy lại là việc mà chúng ta nên làm cho cuộc đời của mình.

Tác giả giới thiệu nhân vật bằng cách thông qua cái nhìn, sự cảm nhận của cô gái tên Phan.

Tác giả giới thiệu nhân vật: Trên tầng hai có ba người: bà mẹ ngoài sáu mươi tuổi, vốn là cựu thanh niên xung phong, bị bệnh thấp khớp. Anh con trai làm ở xưởng in và chị con dâu là công nhân của một xí nghiệp đóng giày.

Phan là một cô gái với cuộc sống tẻ nhạt, cô đơn. Đồng thời, qua hành động thận trọng mở vòi nước vào đêm khuya của cô, chúng ta thấy cô là một cô sống nội tâm và có chút rụt rè, không muốn gây phiền toái cho ai.

Nhân vật Phan lắng nghe được tiếng bà mẹ già ngủ mê, tiếng chạy của cậu con trai, tiếng lay gọi mẹ, tiếng khóc của cô gái khi không biết chồng đi đâu mà tối muộn chưa về.

Họ rất quan tâm nhau, chăm sóc nhau từng chút một.

Lời nói thể hiện sự quan tâm lo lắng cho sức khỏe của con dâu, sự an toàn của con trai “Mà con có đói thì uống thêm cốc sữa. Chịu khó mà ăn cho con nó khỏe….”, “Đi cẩn thận con nhé!”,…

Tâm trạng của nhân vật Phan: là người quan sát, bộc lộ cảm nghĩ về gia đình nhà Thắng và hoàn cảnh sống của Phan, cô chạnh nhớ nhà.

+ Âm thanh: Lúc sớm là tiếng khóa mở cửa, người vợ xách làn đi chợ cùng với tiếng thở đều của người chồng. Sau đó là tiếng động bát đũa, tiếng ti vi và tiếng anh chồng mong muốn được ngủ thêm.

+ Mùi hương: Mùi thơm từ đồ ăn mà người vợ nấu.

+ Câu chuyện: Hai vợ chồng vui vẻ nói chuyện về những đồ mua thêm để sắp xếp cho ngôi nhà cùng những câu đùa giỡn nhau.

Âm thanh: Tiếng vô tuyến được văn to vô-lum; tiếng gõ bát đũa lanh canh; tiếng la oai oái của cặp vợ chồng, âm thanh hỗn tạp.

Mọi người rất quan tâm yêu thương nhau.

+ Khi người vợ chuyển dạ, anh chồng cuống quýt chở vợ đi, người mẹ lo lắng đợi chờ tin tức.

+ Lo lắng cho em bé mới sinh, cho người mẹ có đủ sữa không.

Những biểu hiện tình cảm của các thành viên trong gia đình nhân vật Thắng:

– Người mẹ quan tâm, lo lắng cho sự an toàn, sức khỏe, sự êm ấm của cả gia đình.

– Người con trai biết yêu thương, chăm lo cho người mẹ.

– Người con dâu dịu dàng, biết chăm lo cho mẹ chồng.

Từ ngữ chỉ hành động và tâm trạng của nhân vật Phan:

– Phan định chờ lúc đứa trẻ đầy tháng sẽ len tầng hai để thăm, nhưng tự nhiên cô tò mò muốn được trông thấy ngay cảnh sống trên ấy, và được nhìn đứa trẻ.

– Một lần, cô rụt rè đi lên lưng chừng cầu thang rồi lại phân vân trở xuống. Cứ lần khân thế mất mười phút.

– Phan nóng bừng mặt, xấu hổ.

Người kể chuyện đã bắt đầu nhận ra mình cũng có gia đình, có tình yêu thương mà bấy lâu nay chỉ đi mong ước từ nhà người khác.

Giọng của người kể chuyện có sự đan xen hiện tại – quá khứ cùng những người thân trong gia đình – và sau đó lại quay về thực tại.

– Tóm tắt:

Phan đang sống ở một căn phòng cho thuê ở tầng một. Cuộc sống của cô thường xuyên quay cuồng trong công việc, phải đi sớm về muộn.

Cô bắt đầu để ý đến cuộc sống của các thành viên trong gia đình trên tầng hai. Đó là một gia đình gồm ba người, người mẹ và người con trai con dâu của mình. Phan chỉ nghe những âm thanh và đoán xem những người trên đó đang làm gì.

Đối với Phan, cô đã rất lâu rồi không nhớ về gia đình của mình, cô chỉ biết liều mình làm việc để trở nên thật giàu có. Chính vì thế đột nhiên nghe thấy những âm thanh của cuộc sống vang vọng trên tầng hai, lại làm cho tâm trạng của cô trùng xuống.

Cô càng ngày càng tò mò hơn về cuộc sống của gia đình trên tầng hai, nên cô đã quyết định lên trên đó xem thử. Nhưng cô cứ lưỡng lự mãi mà không dám bước lên trên cầu thang, nhưng người mẹ nhìn thấy cô và đã gọi cô lên.

Đó là một căn phòng giản dị, đơn sơ nhưng mà lúc nào cũng có âm thanh của cuộc sống hạnh phúc. Phan lại nhớ đến khung cảnh gia đình của mình, có hình ảnh của mẹ dậy sớm nấu cơm cho cả nhà, có chị cả đang trêu cô và còn rất nhiều hình ảnh khác nữa. Đó là những hình ảnh mà rất lâu rồi Phan không nhớ đến và cô chợt nhận ra đó mới là thứ hạnh phúc giản dị mà cô đã quên.

– Nhận xét về bố cục và cốt truyện: Cốt truyện đơn giản, nhẹ nhàng kết hợp với bố cục hợp lí tạo nên một câu chuyện để lại nhiều những suy nghĩ, triết lí về cuộc sống.

Truyện kể về cô gái tên Phan thuê phòng ở một ngôi nhà hai tầng màu xanh biển nằm quay lưng lưng ra công viên của một gia đình ba người. Mỗi lần đi làm về, cô thường nằm suy nghĩ vẩn vơ trước khi đi ngủ và sau đó nảy ra ý định theo dõi cuộc sống của ba người còn lại trên tầng hai. Cô có thể lắng nghe mọi âm thanh vọng xuống từ bên trên. Từ âm thanh mê ngủ của người mẹ đến tiếng chạy huỳnh huỵch của người con trai, cuộc đối thoại của các thành viên trong gia đình đó với nhau…. Có lúc, cô cảm thấy ngượng ngùng vì nghe được cuộc nói chuyện riêng tư của nhà người khác. Cuộc sống của cô đối lập với gia đình ba người bên trên. Cuộc sống của cô tẻ nhạt và nhàm chán, cô luôn chạy theo ước muốn làm giàu. Cuộc sống tiếp diễn đến lúc cặp vợ chồng tầng trên sinh con. Cô muốn chúc mừng họ nhưng lại rụt rè. Cuối cùng, cô bị bà chủ nhà phát hiện, cô bước lên và đến lúc này, cô mới tận mắt nhìn ngắm thế giới tầng hai mà bấy lâu nay cô chỉ mặc sức tưởng tượng. Cô nhận ra, hạnh phúc giản dị hơn những gì cô tâm niệm. Cô nhớ về gia đình của mình, đã lâu cô không nhớ về họ. Có lẽ, vì vậy mà cô cứ mải mê tìm kiếm những điều xa vời.

→ Cốt truyện đời thường, không có cao trào và kịch tính. Các sự việc trong văn bản viết theo trình tự thời gian. Bố cục chia làm 5 phần rõ ràng.

– Bối cảnh của truyện: Một ngôi nhà hai tầng, màu xanh biển nằm quay lưng ra công viên  ở Hà Nội.

– Thời gian: Chủ yếu vào chiều tối, đêm khuya.

– Tác giả viết truyện theo diễn biến thời gian các sự việc xảy ra, đan xen với các hồi ức, suy nghĩ nhân vật.

→ Tác giả đã miêu tả được cuộc sống tẻ nhạt, cô đơn, một cô gái tỉnh lẻ lên Hà Nội làm với khát khao làm giàu. Cuộc sống của cô đối lập hoàn toàn với gia đình 3 người ở tầng trên. Người đọc có thể cảm nhận được tình cảm và sự vui mừng của các thành viên dành cho nhau.Giây phút nhìn cuộc sống trên tầng 2, Phan lại nhận ra rằng, hình như mình đang đi tìm kiếm hạnh phúc ở đâu xa, mà quên mất rằng hạnh phúc của mình ở trong chính gia đình mà mình vẫn thường không quan tâm đến.

Phẩm chất, tính cách của nhân vật “bà mẹ” sống trên tầng hai:

– Đôi khi bà sẽ nhớ về quá khứ: “Nhiều lúc, vào giữa đêm khuya, bà ngủ mê – vừa khóc vừa nói.”

– Bà rất yêu gia đình của mình:

– Bà là một người mẹ chồng tâm lí, rất thương con dâu. Điều đó thể hiện qua chi tiết bà lo lắng, dỗ dành con dâu đang mang thai khi con khóc vì không biết chồng đi đâu mà tối muộn chưa về. Một chi tiết khác là lúc con dâu ngủ cạnh, bà hỏi han cô có đói, có mỏi người không, bà kéo chăn đắp chăn cho cô con dâu.

+ Bà rất yêu con, cháu mình. Điều đó được thể hiện qua chi tiết bà chăm cháu. Bà cười nói vui vẻ khi ngắm nhìn cháu của mình.

+ Bà sống hòa đồng. Điều đó thể hiện qua chi tiết khi bà mời Phan lên trên nhà khi phát hiện cô đang rụt rè đứng ở cầu thang.

– Nhân vậy Phan là người quan sát và bộc lộ cảm nghĩ về gia đình Thắng và hoàn cảnh sống của Phan.

– Chi tiết cho thấy cảm nghĩ của người quan sát:

+ Người mẹ biết quan tâm, lo lắng cho sự an toàn, sức khỏe, sự êm ấm của gia đình.

+ Người con trai biết yêu thương, chăm lo cho người mẹ.

+ Người con dâu dịu dàng, biết chăm lo cho mẹ chồng.

+ Chị con dâu lo lắng, khóc tức tưởi.

Vì khi trực tiếp được nhìn thấy không gian của căn phòng tầng trên nó không giống như cô tưởng tượng, cũng chỉ là một khoảng không gian nhỏ hẹp nhưng chính những con người trong gia đình đó đem đến hạnh phúc, tiếng cười mới tạo nên khung cảnh gia đình yên vui như vậy.

Phan là một cô gái tỉnh lẻ lên thành phố làm việc với khát khao làm giàu. Cuộc sống hằng ngày của cô gái nhỏ nhàm chán và cô đơn. Cô luôn nỗ lực làm việc, đến cả trước khi ngủ cô cũng có suy nghĩ vẩn vơ. Cô luôn nghĩ đến cuộc sống, đến tương lai, luôn khao khát kiếm tìm hạnh phúc. Cô muốn mình phải giàu có, bởi cô đã thấm thía cái nghèo khó và chỉ khi giàu có ở cái đất này, cô mới được tôn trọng, mới được hạnh phúc. Cô thường nghe âm thanh từ một nhà trên tầng hai và mặc sức tưởng tượng về thế giới đó. Cuộc sống của một nhà ba người kia khác xa cô rất nhiều. Cho đến ngày đặt chân đến thế giới đó, chứng kiến cuộc sống hạnh phúc của họ, cô mới giật mình nhận ra những điều mà mình cố gắng tìm kiếm bấy lâu lại giản dị như vậy. Hạnh phúc không phải cái gì lớn lao, mà nó ở ngay bên cạnh chúng ta, đó cũng là thông điệp mà Phong Điệp gửi đến chúng ta.

Từ truyện ngắn Tầng hai, ta có thể rút ra mối quan hệ giữa con người với con người, về quan niệm hạnh phúc trong xã hội hiện đại như sau:

+ Đầu tiên, qua câu truyện ngắn này, ta có thể thấy trong xã hội hiện đại, con người ngày càng xa cách với nhau hơn do nhiều yếu tố. Như Phan – nhân vật trong truyện cùng gia đình chủ nhà cô thuê sống trên tầng hai, dù ở chung một nhà nhưng họ cứ như không quen biết nhau, mỗi một tầng nhà là một khoảng trời riêng, ai sống thế nào thì vẫn cứ vậy. Cũng do họ không thân thiết và do có sự khác biệt lớn trong tính cách và cách sống nên chuyện không hòa hợp được với nhau cũng là điều bình thường. Nhưng điều ấy hoàn toàn có thể thay đổi được nếu chúng ta chủ động hơn và hòa đồng hơn như cách Phan ngại ngùng đứng chân cầu thang định lên thăm gia đình tầng hai nhưng lưỡng lự và được họ mời lên nhà.

+ Phan cũng là một đại diện cho những lớp trẻ ngày nay, muốn tương lai rộng mở nên lên thành phố lập nghiệp. Cuộc sống buồn tẻ, lặp lại lặp lại và còn cô đơn hơn khi chứng kiến những khoảnh khắc hạnh phúc của gia đình người khác khiến cô nhớ nhà và thấy tủi thân. Tuy nhiên, họ luôn không có ý định về quê mà luôn tìm kiếm hạnh phúc ở thành phố ồn ào, náo nhiệt này. Nhưng khi chứng kiến khung cảnh tuy nhỏ hẹp nhưng hạnh phúc của gia đình tầng hai khiến Phan cảm thấy hạnh phúc đơn gian hơn cô tâm niệm. Từ đó có thể thấy ở thời hiện đại, chúng ta luôn nghĩ xa đến những điều tận đẩu tận đâu mà không biết rằng hạnh phúc đơn giản luôn hiện hữu ngay trước mắt chúng ta.

+ Về mối quan hệ giữa con người với con người: Trong xã hội hiện đại, có thể thấy rằng do nhiều yếu tố mà con người đang ngày càng cách xa nhau hơn. Dù ở chung một nhà như Phan hay gia đình sống trên tầng hai của câu chuyện, hay sống cùng xóm, cùng thành phố, chúng ta vẫn thường không quan tâm và trò chuyện nhiều với nhau. Có thể do tính cách ngại ngùng, có thể do lối sống quá khác biệt, hay cũng có thể do cuồng quay của công việc khiến con người luôn trong trạng thái mật mỏi. Nhưng chúng ta hoàn toàn có thể thay đổi tình trạng này bằng cách chủ động hơn và hòa đồng hơn như cách Phan đến thăm gia đình tầng hai và được mời lên nhà. Chúng ta nên học cách quan tâm người khác hơn và tạo nhiều mối quan hệ hơn với mọi người ở mọi lứa tuổi, mọi tầng lớp.